Năng lượng mặt trời hiện đã cung cấp “nguồn điện rẻ nhất trong lịch sử” và được kỳ vọng sẽ đóng vai trò then chốt trong quá trình chuyển dịch toàn cầu khỏi nhiên liệu hóa thạch.
Theo tổ chức nghiên cứu Ember, công nghệ này chiếm hai phần ba công suất điện mới và hai phần năm sản lượng phát điện mới của toàn thế giới trong năm 2024.
Tuy nhiên, sự mở rộng nhanh chóng đó đã làm dấy lên làn sóng phản đối, với nhiều chiến dịch chống lại các dự án điện mặt trời mới xuất hiện từ Vương quốc Anh cho đến Úc.
Các nhóm phản đối này thường xuyên dựa vào thông tin sai lệch, được lan truyền bởi các cơ quan truyền thông thiên hữu, các tổ chức chống năng lượng tái tạo và phần lớn đến từ các đảng phái chính trị cánh hữu.
Ngày càng nhiều, những luận điệu này đã dẫn đến hệ quả thực tế, khi nhiều chính phủ bắt đầu hạn chế hoặc thậm chí cấm lắp đặt các tấm pin mặt trời trên diện tích đất rộng lớn.
Trong bài viết này, Carbon Brief sẽ kiểm chứng 16 quan niệm sai lệch phổ biến nhất về năng lượng mặt trời.
16 hiểu lầm sai lệch về năng lượng mặt trời
Danh sách các quan niệm sai lệch
❌ Sai hoàn toàn (FALSE)
Năng lượng mặt trời là một “nguồn điện không đáng tin cậy”
“Điện mặt trời và điện gió rất đắt đỏ”
“Khi quốc gia dùng nhiều điện mặt trời hơn, hóa đơn điện sẽ tăng cao hơn”
Các trang trại điện mặt trời “thải ra nhiều khí carbon trong suốt vòng đời hơn mức mà chúng tiết kiệm được”
Điện mặt trời là “mối đe dọa nghiêm trọng đối với nông nghiệp và an ninh lương thực”
Các dự án năng lượng sẽ tạo ra “một làn sóng rác thải tấm pin mặt trời khổng lồ”
Lưu trữ bằng pin gây ra “nguy cơ cháy nổ lớn”
Nắng nóng gay gắt khiến tấm pin mặt trời “giảm hiệu suất một cách nghiêm trọng”
Các trang trại điện mặt trời sẽ bị “quy hoạch thành đất công nghiệp cũ (brownfield) và cuối cùng biến mất dưới các khu nhà ở vĩnh viễn”
⚠️ Gây hiểu lầm (MISLEADING)
Tấm pin mặt trời nên “chỉ đặt trên mái nhà, không phải trên cánh đồng”
Điện mặt trời nên được xây dựng trên “các khu đất công nghiệp cũ, chứ không phải trên đất xanh”
“Chim và dơi chết hàng loạt” tại các trang trại điện mặt trời
Các trang trại điện mặt trời đang “tàn phá môi trường sống ở quy mô công nghiệp”
Điện mặt trời có “tác động hủy hoại nghiêm trọng đến giá nhà trong khu vực”
Các trang trại điện mặt trời “không thể chống chọi với điều kiện khắc nghiệt của thiên nhiên”
“Cuộc chạy đua lắp đặt điện mặt trời đang khiến chúng ta phụ thuộc vào Trung Quốc”
1. Năng lượng mặt trời là một “nguồn điện không đáng tin cậy”
“Điện mặt trời chỉ tạo ra năng lượng khi mặt trời chiếu sáng,” nhà bình luận nổi tiếng có quan điểm hoài nghi về biến đổi khí hậu Bjorn Lomborg đã viết trong một bài báo năm 2024 đăng trên Financial Post của Canada.
Biến thể của tuyên bố này vẫn thường xuyên xuất hiện trong các tài liệu do các nhóm phản đối điện mặt trời biên soạn, cũng như trên các chuyên mục bình luận của những tờ báo thiên hữu. Các nhà phê bình lập luận rằng điện mặt trời quá “không đáng tin cậy” hoặc “kém hiệu quả”, do đó việc phụ thuộc nhiều hơn vào nó có thể dẫn đến mất điện, hóa đơn điện tăng vọt và làm suy yếu an ninh năng lượng.
Thực tế:
Điều đầu tiên cần lưu ý là, bất chấp những thông điệp tiêu cực này, năng lượng mặt trời là một công nghệ cực kỳ thành công và được kỳ vọng sẽ chiếm vị trí thống trị trong hệ thống điện toàn cầu trong những năm tới.
Công suất điện mặt trời toàn cầu hiện đã lớn hơn ít nhất 40 lần so với năm 2010.
Theo dự báo của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), đến năm 2033, năng lượng mặt trời sẽ trở thành nguồn điện lớn nhất thế giới. (Đáng chú ý, IEA liên tục đánh giá thấp tốc độ tăng trưởng của điện mặt trời).
📊 Biểu đồ: “Sản lượng điện mặt trời dự kiến sẽ tăng gấp bốn lần vào năm 2030, khiến điện than sụt giảm mạnh” – Nguồn: World Energy Outlook 2024.
Điện mặt trời vẫn phát triển mạnh dù ở nơi ít nắng
Tăng trưởng đã được ghi nhận trên toàn cầu, bao gồm cả những nơi như Vương quốc Anh – nơi các nhà phê bình cho rằng “không đủ nắng” để sản xuất điện mặt trời.
Nhiều bài báo thường nhấn mạnh rằng tấm pin mặt trời sẽ “vô dụng vào ban đêm và mùa đông”.
Thực tế, việc tấm pin cần ánh sáng mặt trời để tạo ra điện là điều hiển nhiên. Tuy nhiên, lập luận này lại hiểu sai vai trò mà năng lượng mặt trời sẽ đảm nhận trong hệ thống năng lượng.
Vai trò thực sự của năng lượng mặt trời
Điện mặt trời và điện gió đều là các nguồn phát điện biến thiên chi phí thấp, hoạt động như những “bộ tiết kiệm nhiên liệu” bằng cách giảm nhu cầu sử dụng nhiên liệu hóa thạch vốn đắt đỏ.
Điện mặt trời sản xuất điện vào ban ngày – khi nhu cầu thường cao hơn ban đêm. Điều này đặc biệt có lợi ở các khu vực có thời tiết nóng, nắng nhiều, nơi nhu cầu điều hòa tăng cao.
Khi kết hợp với hệ thống lưu trữ năng lượng bằng pin, khả năng cung cấp điện gần như liên tục 24/365 từ mặt trời hiện đã trở thành hiện thực cả về mặt kinh tế lẫn công nghệ ở các vùng nhiều nắng.
Năng lượng mặt trời có thể lắp đặt trên toàn thế giới
Dù một số khu vực có cường độ bức xạ mặt trời cao hơn những nơi khác – nghĩa là có thể tạo ra nhiều điện hơn từ cùng một công suất lắp đặt – nhưng các tấm pin đã đủ hiệu quả để triển khai rộng rãi trên toàn cầu.
Ví dụ, năm 2023, Na Uy đã xây dựng trang trại điện mặt trời cực bắc của thế giới tại Svalbard, chỉ cách Bắc Cực 1.100 km.
Năng lượng mặt trời là nguồn điện rất đáng tin cậy
Một phần lý do cho sự thành công này là bởi năng lượng mặt trời thực chất là một nguồn điện đáng tin cậy.
Thời điểm mặt trời mọc và lặn được xác định rõ ràng, nhờ đó có thể dự báo chính xác sản lượng điện hằng ngày.
Chu kỳ ngày – đêm và mùa vụ của năng lượng mặt trời và gió có tính bổ sung cho nhau, vì hai nguồn này thường đạt hiệu suất cao vào những thời điểm khác nhau trong ngày và trong năm.
Một nghiên cứu của Phòng thí nghiệm Năng lượng Tái tạo Quốc gia (NREL, Mỹ) cho thấy: trong giai đoạn 2000–2015, tỷ lệ hỏng hóc hàng năm của các hệ thống điện mặt trời chỉ khoảng 0,05%, dựa trên dữ liệu từ 50.000 hệ thống ở Mỹ và 4.500 hệ thống toàn cầu.
So sánh với nhiên liệu hóa thạch
Ngành công nghiệp nhiên liệu hóa thạch và các bên ủng hộ từ lâu đã lập luận rằng than, dầu và khí đốt là “thiết yếu” cho một hệ thống năng lượng ổn định.
Thực tế, việc có thể lưu trữ nhiên liệu hóa thạch và vận hành nhà máy điện khi cần cho phép các quốc gia chủ động đối phó với giai đoạn nhu cầu cao hoặc thiếu nguồn cung. Trong khi đó, các nhà phê bình cho rằng năng lượng tái tạo lại phụ thuộc vào thời tiết thay đổi.
Tuy nhiên, độ tin cậy của nhiên liệu hóa thạch cũng đang bị đặt dấu hỏi, đặc biệt trong bối cảnh các công nghệ phát điện phải hoạt động dưới điều kiện thời tiết cực đoan ngày càng nhiều.
Một báo cáo của Viện Grantham (Đại học Imperial College London) nhấn mạnh rằng sự phát triển của công nghệ lưu trữ và linh hoạt trong hệ thống điện hiện nay cho phép quản lý tốt tính biến thiên của năng lượng tái tạo. Báo cáo kết luận:
“Tất cả những điều này có nghĩa là nhiên liệu hóa thạch không còn cần thiết cho một hệ thống năng lượng đáng tin cậy, bởi vì các nguồn năng lượng sạch có thể giúp cân bằng hệ thống cả trong ngắn hạn lẫn dài hạn.”
Thực tế về độ tin cậy của lưới điện
Một tuyên bố liên quan khác cho rằng tỷ lệ điện mặt trời cao trong hệ thống điện quốc gia có thể khiến lưới điện kém ổn định. Ví dụ, nhiều người đã sai lầm khi cho rằng sản lượng điện mặt trời lớn là nguyên nhân gây ra vụ mất điện gần đây trên bán đảo Iberia.
Thế nhưng, nhiều lưới điện đáng tin cậy nhất thế giới lại có tỷ lệ năng lượng tái tạo cao, bao gồm cả điện mặt trời.
Báo cáo của IEA cho thấy: Liên minh châu Âu (EU) và Nhật Bản – vốn có tỷ lệ điện mặt trời cao – thực tế lại có lưới điện đáng tin cậy hơn nhiều so với Mỹ hoặc Ấn Độ, nơi phụ thuộc ít hơn vào điện mặt trời.
Tại Đức, lưới điện vẫn duy trì tình trạng “rất ổn định” ngay cả khi vai trò của điện gió và mặt trời trong cơ cấu điện tăng mạnh. Tháng 11/2024, người đứng đầu cơ quan điều tiết lưới điện liên bang Đức cho biết: “Chúng ta đang đạt được những tiến bộ thành công trong quá trình chuyển đổi năng lượng mà không làm ảnh hưởng đến an ninh nguồn cung.”
Tổ chức tư vấn Agora Energiewende lưu ý rằng: tỷ lệ điện gió và điện mặt trời ở Đức đã tăng từ 2% lên 43% trong 25 năm qua “mà không làm suy giảm độ tin cậy của hệ thống điện”.
2. “Điện mặt trời và điện gió đắt đỏ” – Sự thật là ngược lại
Một trong những phàn nàn thường gặp trên truyền thông là năng lượng mặt trời – thường bị gộp chung với điện gió – “quá đắt đỏ”.
Kèm theo đó là quan điểm cho rằng điện mặt trời hoàn toàn phụ thuộc vào trợ cấp của chính phủ và các dự án sẽ không khả thi nếu thiếu hỗ trợ này.
Tại Vương quốc Anh, nơi các nhà bình luận theo phe cánh hữu thường xuyên công kích “chi phí đạt mục tiêu Net-zero”, đảng cực hữu Reform UK đã tỏ ra đặc biệt gay gắt khi chỉ trích năng lượng tái tạo. Đảng này thậm chí còn kêu gọi áp thuế đối với điện mặt trời để hạn chế phát triển, với phó lãnh đạo Richard Tice phát biểu trên GB News:
“Trái với những gì các nhà hoạt động môi trường cực đoan đã nói, thực tế là năng lượng tái tạo đang tốn kém hơn.”
Tuy nhiên, sự thật lại hoàn toàn ngược lại. Các dự án điện mặt trời hiệu quả nhất đã được Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) mô tả là mang lại “nguồn điện rẻ nhất trong lịch sử”, thậm chí điện mặt trời không cần trợ cấp cũng đã rẻ hơn nhiên liệu hóa thạch ở hầu hết các quốc gia.
Trong báo cáo World Energy Outlook 2024, IEA khẳng định:
“Giờ đây, việc xây dựng các dự án điện mặt trời… đã rẻ hơn nhiều so với xây dựng các nhà máy nhiên liệu hóa thạch mới gần như ở mọi nơi trên thế giới.”
Theo Cơ quan Năng lượng Tái tạo Quốc tế (IRENA), chi phí sản xuất điện quy chuẩn (LCOE) từ các hệ thống điện mặt trời quy mô lớn trên thế giới đã giảm tới 90% trong giai đoạn 2010 – 2023.
Một báo cáo gần đây của IRENA cũng chỉ ra rằng vào năm 2024, chi phí trung bình toàn cầu của điện mặt trời thấp hơn 41% so với chi phí rẻ nhất của các nhà máy điện nhiên liệu hóa thạch mới.
📊 Biểu đồ: “Chi phí điện quy dẫn (LCOE) bình quân toàn cầu từ các dự án điện mặt trời (PV), gió trên bờ và gió ngoài khơi mới đưa vào vận hành giai đoạn 2010–2023, cùng khoảng chi phí năm 2023 cho các dự án điện nhiên liệu hóa thạch mới.– Source: IRENA Renewable Power Generation Costs in 2024.”
Biểu đồ trong báo cáo cho thấy: chi phí điện mặt trời đã giảm mạnh và hiện nay nhìn chung rẻ hơn so với điện từ nhiên liệu hóa thạch.
Bên cạnh đó, một nghiên cứu của BloombergNEF (2/2025) dự báo chi phí điện mặt trời sẽ giảm thêm 1/3 vào năm 2035 và các nhà máy điện mặt trời mới đã rẻ hơn than và khí đốt ở hầu hết các thị trường toàn cầu.
Tác giả chính của báo cáo nhấn mạnh rằng điều này đúng ngay cả tại Mỹ, nơi điện khí thường rẻ hơn nhiều so với các khu vực khác:
“Các nhà máy điện mặt trời mới, ngay cả khi không có trợ cấp, cũng đã tiến rất gần đến mức giá của các nhà máy điện khí mới tại Mỹ. Đây là điều đáng chú ý bởi giá khí đốt ở Mỹ chỉ bằng 1/4 giá khí đốt tại châu Âu và châu Á.”
Tất nhiên, việc tích hợp năng lượng tái tạo biến thiên như điện mặt trời vào hệ thống điện có thể phát sinh thêm chi phí, nhưng các nghiên cứu cho thấy chi phí này tương đối nhỏ.
Điều đó có nghĩa là tại Anh, ví dụ, điện tái tạo biến thiên vẫn là cách rẻ nhất để sản xuất phần lớn điện năng quốc gia.
3. “Càng dùng nhiều điện mặt trời, hóa đơn càng đắt” – Một ngộ nhận sai lầm
Ngoài những tuyên bố về chi phí đầu tư cho điện mặt trời, một lập luận thường gặp khác là tỷ trọng năng lượng tái tạo cao sẽ khiến giá điện tăng.
Trong những năm gần đây, giá năng lượng đã trở thành vấn đề chính trị lớn, đặc biệt sau khủng hoảng năng lượng do sự phục hồi hậu Covid và cuộc xung đột Nga – Ukraine năm 2022.
Dù nguyên nhân chủ yếu của việc hóa đơn điện tăng cao đến từ sự biến động của thị trường khí đốt quốc tế, nhiều chính trị gia và bình luận viên theo khuynh hướng hữu khuynh vẫn cố tình quy trách nhiệm cho năng lượng gió và mặt trời.
Ví dụ, trong bài phát biểu tháng 3/2025 tại hội nghị dầu khí quốc tế CERAWeek, ông Chris Wright – Bộ trưởng Năng lượng Mỹ, đồng thời là cựu CEO của một công ty khai thác dầu khí bằng phương pháp nứt vỡ thủy lực (fracking) – đã tuyên bố:
“Ở bất cứ nơi nào mà năng lượng gió và mặt trời tăng mạnh, giá điện đều tăng và lưới điện trở nên kém ổn định hơn.”
Những luận điệu tương tự thường xuất hiện trong các bài báo mang tính định hướng sai lạc, chẳng hạn: “Điện mặt trời và điện gió ‘rẻ’ chỉ là lời nói dối, các quốc gia xanh phải trả giá cao hơn!” hoặc “Ý tưởng rằng điện mặt trời và điện gió giúp tiết kiệm tiền chỉ là trò dối trá của phe môi trường.”
Vì sao họ lại nghĩ vậy?
Lập luận này dựa trên ý tưởng rằng: dù điện mặt trời có giá thành rẻ khi sản xuất, nhưng để vận hành hệ thống điện với nguồn cung biến thiên này thì phải tốn thêm chi phí cho nguồn điện dự phòng, lưu trữ và các biện pháp linh hoạt khác.
Những người chỉ trích thường viện dẫn Anh và California (Mỹ) – nơi có giá điện cao và tỷ lệ năng lượng tái tạo lớn – để chứng minh rằng “điện gió, mặt trời làm hóa đơn tăng vọt”.
Tại Anh, nơi giá điện thuộc hàng cao nhất châu Âu, năng lượng tái tạo đã chiếm 45% tổng nguồn cung điện năm 2024, trong đó hơn một nửa là sản xuất thực tế.
Ở California, điện mặt trời chiếm tới 32% sản lượng điện năm 2024, đồng thời bang này có mức giá điện cao thứ hai toàn nước Mỹ.
Tuy nhiên, trong cả hai trường hợp, nguyên nhân chính của giá cao không phải do năng lượng tái tạo, mà là do nhiên liệu hóa thạch. Tại Anh, giá bán buôn điện gần như luôn được quyết định bởi khí đốt.
Thực tế: Không có mối liên hệ giữa tỷ trọng năng lượng tái tạo và giá điện cao
Cách thiết lập giá điện rất phức tạp, chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố: cơ cấu thị trường điện, phí cố định, chi phí vận hành hệ thống, cũng như sự biến động giá nhiên liệu.
Theo Sustainability by Numbers, không hề có mối tương quan rõ ràng giữa giá điện cao và tỷ trọng năng lượng tái tạo.
Nhà nghiên cứu Hannah Ritchie cũng chỉ ra trong phân tích dữ liệu toàn nước Mỹ rằng:
“Lập luận cho rằng điện gió và mặt trời đồng nghĩa với điện đắt – thường dựa vào ví dụ California – hoàn toàn không được dữ liệu ủng hộ.”
Ngược lại, theo một nghiên cứu mới của Zeke Hausfather (Carbon Brief, Climate Brink), dựa trên dữ liệu giá điện trong 24 năm, thì sự gia tăng năng lượng tái tạo đã thực sự giúp giảm giá điện.
4. “Trang trại điện mặt trời thải nhiều carbon hơn lượng chúng tiết kiệm được” – Một luận điệu hoàn toàn sai
Một trong những tuyên bố sai lệch phổ biến từ các nhóm phản đối điện mặt trời là: các dự án này không thực sự giúp chống biến đổi khí hậu.
Tổ chức Citizens for Responsible Solar (Mỹ), vốn có mối liên hệ với Đảng Cộng hòa, viết trên website của họ rằng:
“Năng lượng mặt trời KHÔNG sạch và không thoát khỏi phát thải CO2… Nếu động lực của bạn là bảo vệ môi trường, bạn nên suy nghĩ lại về điện gió, điện mặt trời và pin, bởi vì giống như mọi loại máy móc khác, chúng đều được chế tạo từ vật liệu không tái tạo.”
Tại Anh, một số nhà vận động phản đối cũng lập luận rằng trang trại điện mặt trời có thể “không bao giờ trả hết ‘khoản nợ carbon’” của mình. Điều này cũng hoàn toàn sai sự thật.
Ví dụ, cựu Bộ trưởng Y tế Anh Matt Hancock từng viết trên Daily Mail (2022) với tiêu đề:
“Vì sao tôi phản đối dự án trang trại điện mặt trời lớn nhất Vương quốc Anh – thứ sẽ thải ra nhiều carbon trong suốt vòng đời hơn lượng nó tiết kiệm được.”
Thực tế về “vòng đời phát thải”
Lập luận này thường dựa vào khái niệm phát thải vòng đời (lifecycle emissions).
Đúng là: tấm pin mặt trời được sản xuất trong nhà máy, thường ở nước ngoài, bằng quy trình tiêu tốn năng lượng – phần lớn từ nhiên liệu hóa thạch – rồi vận chuyển xa đến nơi lắp đặt. Quá trình này chắc chắn phát sinh khí CO2.
Do Trung Quốc chiếm ưu thế trong sản xuất pin mặt trời toàn cầu, phần lớn quá trình này gắn liền với nguồn điện từ than đá.
Điều đó dẫn đến lập luận: “nếu sản xuất đã gây nhiều phát thải, thì điện mặt trời không thực sự sạch.”
👉 Nhưng sự thật hoàn toàn ngược lại.
Điện mặt trời trả “nợ carbon” cực nhanh
Một phân tích chi tiết cho Carbon Brief chỉ ra rằng:
Các tấm pin xuất khẩu từ Trung Quốc năm 2024 đã phát sinh khoảng 72 triệu tấn CO2 trong quá trình sản xuất.
Nhưng khi vận hành, chúng sẽ giúp giảm 203 triệu tấn CO2 mỗi năm ở các quốc gia nhập khẩu.
Điều đó đồng nghĩa: chỉ trong khoảng 4 tháng, pin mặt trời đã trả xong “nợ carbon” của mình. Trong suốt vòng đời, chúng sẽ tiết kiệm được khoảng 4,1 tỷ tấn CO2, tức gấp 57 lần lượng phát thải ban đầu.
So sánh với nhiên liệu hóa thạch
Theo dữ liệu Liên Hợp Quốc (2021):
Một dự án điện mặt trời mặt đất thông thường phát thải ít hơn 19 lần so với than đá và ít hơn 8 lần so với khí đốt cho mỗi đơn vị điện sản xuất.
Tính trung bình, điện mặt trời giúp giảm 88 – 95% phát thải so với điện từ nhiên liệu hóa thạch, ngay cả khi đã tính đến CO2 trong khâu sản xuất.
Đây mới là sự so sánh quan trọng, bởi điện mặt trời được xây dựng để thay thế các nguồn điện phát ra từ than, dầu và khí.
Sự đồng thuận của giới khoa học
Báo cáo gần nhất của Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC) khẳng định:
Nhờ “hiệu suất cao hơn và cải tiến trong sản xuất”, phát thải vòng đời của điện mặt trời thấp hơn ít nhất 10 lần so với than và khí đốt, và sẽ còn giảm mạnh hơn nữa khi hệ thống năng lượng toàn cầu khử carbon sâu hơn.
Theo IPCC, phát thải vòng đời của điện mặt trời thường nằm trong khoảng 20 – 80kg CO2/MWh, hoàn toàn phù hợp với dữ liệu của Liên Hợp Quốc.
Một số ý kiến phản đối, chẳng hạn như nghiên cứu tự công bố của Enrico Mariutti (The dirty secret of the solar industry), cho rằng con số này có thể lên tới 170 – 250kg CO2/MWh.
Tuy nhiên, các chuyên gia đã bác bỏ lập luận này vì dựa trên giả định sai và dữ liệu lỗi thời. Nhà nghiên cứu Seaver Wang (Breakthrough Institute) cho biết: ngay cả trong kịch bản xấu nhất và tính toán cập nhật nhất, cũng khó vượt quá 90kg CO2/MWh, vẫn nằm sát mức ước lượng của IPCC.
📊 Biểu đồ: “Phát thải khí nhà kính vòng đời của các nguồn điện khác nhau, bao gồm phát thải từ việc đốt nhiên liệu, khai thác nguyên liệu và sản xuất các công nghệ năng lượng. Các công nghệ điện mặt trời được đánh dấu màu vàng. Nguồn:UN Economic Commission for Europe.“
Xu hướng giảm phát thải sản xuất pin mặt trời
Trong tương lai gần, phát thải vòng đời của pin mặt trời sẽ tiếp tục giảm:
Chính phủ Trung Quốc đã ban hành chỉ tiêu năng lượng tái tạo cho ngành sản xuất polysilicon, thành phần chính của pin mặt trời.
Điều này đồng nghĩa nguyên liệu cốt lõi sẽ ngày càng được sản xuất bằng điện sạch thay vì than đá.
Tranh cãi tại Anh: ví dụ “Say No to Sunnica”
Tại Anh, các chiến dịch phản đối như Say No to Sunnica cũng dựa trên nghiên cứu “sai khái niệm”, theo GS Edgar Hertwich (Đại học Khoa học & Công nghệ Na Uy).
Phân tích này cho rằng nhà phát triển dự án đã đánh giá thấp phát thải từ hệ thống pin lưu trữ. Tuy nhiên, một nghiên cứu vòng đời khác chỉ ra:
Ngay cả khi tích hợp thêm hệ thống lưu trữ, lợi ích vượt trội của điện mặt trời so với các nguồn điện nhiệt truyền thống vẫn không thay đổi.
TS Marco Raugei (Đại học Oxford Brookes) nhấn mạnh: việc “gán tùy tiện” phát thải từ lưu trữ vào dự án điện mặt trời là không hợp lý, vì lưu trữ là dịch vụ ở cấp độ lưới điện và phải được đánh giá theo cách đó.
5. Điện mặt trời là “mối đe dọa nghiêm trọng đối với nông nghiệp và an ninh lương thực”
Một trong những lập luận phổ biến nhất chống lại các dự án điện mặt trời mới là chúng được xây dựng trên “đất nông nghiệp có giá trị”, từ đó đe dọa an ninh lương thực và sinh kế của nông dân.
Lập luận đầy cảm tính này xuất hiện trong các phong trào phản đối ở nhiều nơi, từ Úc đến Mỹ. Báo chí đăng tải các câu chuyện về những trang trại bị “nuốt chửng” bởi các tấm pin mặt trời, khiến nông dân “tuyệt vọng” và “khủng hoảng”.
Tuy nhiên, thực tế là chính nhiều nông dân lựa chọn cho thuê đất của họ cho các nhà phát triển điện mặt trời. Các tổ chức nông nghiệp, như Hiệp hội Nông dân Quốc gia Anh và xứ Wales (NFU), cũng ủng hộ hình thức “đa dạng hóa” nguồn thu nhập này.
Tiến sĩ Jonathan Scurlock, cố vấn trưởng về khí hậu tại NFU, khẳng định với Carbon Brief: “Điện mặt trời không đe dọa đến an ninh lương thực quốc gia”.
Dù vậy, các nhóm vận động hoài nghi khí hậu như Net Zero Watch vẫn lan truyền luận điệu rằng mở rộng điện mặt trời là “mối đe dọa nghiêm trọng đối với nông nghiệp và an ninh lương thực của Anh”.
Nhiều đảng phái cánh hữu, từ Reform UK đến AfD (Đức), đã khai thác chủ đề này, tự nhận mình là “người bảo vệ” nông dân và nguồn cung lương thực. Tại Ý, chính phủ cánh hữu đã ban hành lệnh cấm phần lớn việc lắp đặt điện mặt trời trên đất nông nghiệp.
Đúng là nhiều dự án điện mặt trời được xây dựng trên đất nông nghiệp. Theo số liệu năm 2018, đất canh tác chiếm tới 52% công suất điện mặt trời gắn trên mặt đất toàn cầu. Điều này là do các yếu tố khiến đất phù hợp cho nông nghiệp (nắng nhiều, bằng phẳng) cũng đồng thời hấp dẫn cho lắp đặt pin mặt trời.
👉 Tuy nhiên, tổng diện tích đất dùng cho điện mặt trời vẫn rất khiêm tốn.
📊 Biểu đồ: “Diện tích đất (km²) sử dụng cho các sân golf (màu xanh lá) và diện tích ước tính dùng cho các dự án điện mặt trời lắp đặt mặt đất (màu vàng) tại một số quốc gia có thu nhập cao, tính đến năm 2024. Diện tích do các dự án điện mặt trời chiếm dụng được ước tính dựa trên giả định “thận trọng” là 66,67 megawatt điện mặt trời trên mỗi km², con số này có thể cao hơn. Nguồn:Weinand et al. (2025).”
Ví dụ: theo một nghiên cứu gần đây:
Ở Mỹ, diện tích sân golf lớn gấp 4 lần diện tích dành cho điện mặt trời.
Ở Anh, diện tích sân golf lớn gấp 6 lần.
Ở Canada, diện tích sân golf lớn gấp 15 lần.
Ngay cả khi điện mặt trời mở rộng theo đúng mục tiêu khí hậu và trở thành nguồn điện lớn nhất thế giới, diện tích đất nông nghiệp cần thiết vẫn ở mức thấp.
Phân tích của chính phủ Mỹ dưới thời Tổng thống Biden cho thấy kịch bản cao nhất cũng chỉ cần khoảng 0,5% diện tích đất liền, tương đương 1% đất nông nghiệp.
Ở Anh, để đáp ứng kế hoạch phát thải ròng bằng 0, cần tối đa 0,7% tổng diện tích đất, tức cũng khoảng 1% đất nông nghiệp.
📊 Biểu đồ: “Ước tính diện tích đất cần thiết để xây dựng điện mặt trời phù hợp với các kế hoạch đạt phát thải ròng bằng 0 (net-zero) vào năm 2050 của Anh và Mỹ, so sánh với diện tích đất nông nghiệp hiện tại (km²). Kế hoạch điện mặt trời của Mỹ được lấy từ kịch bản sử dụng đất ở mức cao nhất cho mục tiêu net-zero 2050 trong “Nghiên cứu Tương lai Điện mặt trời” (Solar Futures Study), do chính quyền Biden công bố năm 2021. Nguồn:CIA, CORINE Land Cover Map, US Department of Agriculture, Blaydes et al. (2025), US Department of Energy, Carbon Brief.“
Ngay cả khi tất cả dự án điện mặt trời được xây dựng chỉ trên đất nông nghiệp (điều khó xảy ra), thì việc sử dụng 1% diện tích này có thể giúp điện mặt trời và điện gió đáp ứng ít nhất 80% nhu cầu điện của hai quốc gia vào năm 2050.
Tranh luận về “đất nông nghiệp chất lượng cao”
Một số nhóm phản đối lo ngại rằng đất nông nghiệp “tốt nhất” đang bị lấy đi để xây điện mặt trời. Song chính phủ và ngành điện mặt trời đều nhấn mạnh rằng cần tránh điều này.
Tại Anh, chính sách quy hoạch khuyến nghị tránh sử dụng “đất nông nghiệp tốt nhất và đa dụng nhất”.
Ở Mỹ, chính phủ liên bang cũng cho rằng điện mặt trời sẽ “ngày càng được xây dựng trên các vùng đất kém giá trị hoặc đã bị tác động”.
Dù vậy, vẫn có bằng chứng cho thấy một số dự án sử dụng đất chất lượng cao. Song các chuyên gia cho rằng tác động này là tương đối nhỏ.
Ví dụ, ngay cả khi điện mặt trời chỉ xây dựng trên đất nông nghiệp tốt nhất theo kế hoạch phát thải ròng bằng 0 của Mỹ, thì cũng chỉ chiếm 1,5-2,9% vùng nông nghiệp trọng điểm ở Trung Tây Mỹ.
Giải pháp: Agrivoltaics
Một hướng đi tiềm năng là nông nghiệp kết hợp điện mặt trời (agrivoltaics) – tức kết hợp chăn thả gia súc hoặc trồng cây chịu bóng ngay dưới các tấm pin. Mô hình này vừa tạo thu nhập đa dạng, vừa giảm áp lực hạn hán, thậm chí còn giúp tăng hiệu suất pin nhờ làm mát tự nhiên.
Nghiên cứu tại Anh và EU cho thấy agrivoltaics có thể triển khai rộng rãi để đạt mục tiêu năng lượng mà chỉ cần chuyển đổi tối thiểu đất nông nghiệp.
Điện mặt trời hiệu quả hơn nhiên liệu sinh học
Một so sánh tại Anh chỉ ra: trên cùng một diện tích 1 hecta, điện mặt trời cung cấp năng lượng cho ô tô chạy xa gấp 112 lần so với khi trồng cây làm nhiên liệu sinh học.
📊 Biểu đồ: “Quãng đường di chuyển trên mỗi đơn vị diện tích đất (km trên mỗi hecta) đối với một chiếc ô tô ở Vương quốc Anh chạy bằng điện từ điện mặt trời lắp đặt mặt đất, nhiên liệu ethanol sản xuất từ củ cải đường và nhiên liệu ethanol sản xuất từ lúa mì. Nguồn: CCC, UK government, Carbon Brief analysis.“
👉 Nói cách khác, việc dành một phần nhỏ đất nông nghiệp cho điện mặt trời vẫn hiệu quả và ít rủi ro hơn nhiều so với tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu – yếu tố vốn đang đe dọa trực tiếp đến khả năng sản xuất nông nghiệp trong tương lai.
6. Các dự án năng lượng sẽ tạo ra một “cơn sóng thần rác thải pin mặt trời”
Một trong những luận điểm thường thấy từ các nhóm phản đối là lượng rác thải khổng lồ do tấm pin mặt trời tạo ra khi hết vòng đời hoặc bị hư hỏng trong quá trình sử dụng.
Ví dụ, một bài báo trên Daily Telegraph từng cảnh báo về “cơn sóng thần rác thải pin mặt trời”.
Tuy nhiên, một bài bình luận trên Nature Physics cho rằng rác thải từ điện mặt trời chỉ là “giọt nước trong đại dương”, hoàn toàn bị “lu mờ bởi khối lượng rác thải do năng lượng hóa thạch tạo ra”. Bài báo cũng nhấn mạnh rằng những cáo buộc về “chất độc hại” trong tấm pin mặt trời thực chất là thông tin sai lệch.
Dự báo rác thải pin mặt trời đến năm 2050
Nhiều bài báo viện dẫn báo cáo năm 2016 của IRENA, ước tính đến năm 2050, thế giới có thể tạo ra 78 triệu tấn (Mt) rác thải pin mặt trời.
Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu thuộc NREL và Trường Mỏ Colorado chỉ ra rằng:
Tuổi thọ dự kiến của tấm pin đã tăng từ 12 năm lên 35 năm.
Công suất điện mặt trời lắp đặt toàn cầu cũng tăng mạnh.
Điều chỉnh theo các yếu tố này, ước tính mới cho thấy tổng rác thải tích lũy đến năm 2050 dao động 54–160 triệu tấn (trước khi tính đến khả năng tái chế).
👉 Con số này ít hơn khoảng 50 lần so với lượng tro xỉ từ nhiệt điện than, tính trên mỗi đơn vị điện sản xuất.
📊 Biểu đồ: Lượng chất thải cộng dồn toàn cầu từ năm 2016 đến năm 2050. Nguồn: Heather Mirletz et. al. (2023), “Những lo ngại thiếu cơ sở về độc tính và rác thải của mô-đun quang điện đang làm chậm quá trình khử carbon, Nature Physics.”
Ví dụ:
Năm 2014, riêng tại Mỹ đã có 130 triệu tấn tro xỉ than, trong đó chứa thủy ngân, cadimi và asen.
Trung Quốc thải ra hơn 500 triệu tấn tro xỉ than mỗi năm.
So sánh rộng hơn:
Rác thải từ pin mặt trời năm 2050 dự kiến thấp hơn 2–5 lần so với bùn thải từ khai thác dầu mỏ.
Và thấp hơn 300–800 lần so với tro xỉ than nếu hệ thống điện hóa thạch tiếp tục vận hành như hiện tại.
Quản lý rác thải pin mặt trời
Tiến sĩ Heather Mirletz (NREL) nhấn mạnh:
“So với các loại rác thải năng lượng hiện tại – như rác đô thị hay rác điện tử – thì rác thải từ pin mặt trời thực chất là giảm bớt gánh nặng, hoàn toàn nằm trong khả năng quản lý của chúng ta.”
Quản lý bền vững bao gồm:
Sử dụng tấm pin chất lượng cao.
Bảo trì, sửa chữa định kỳ.
Tái sử dụng khi có thể.
Và cuối cùng là tái chế để thu hồi vật liệu quý.
Ước tính, riêng tại Mỹ, các vật liệu từ tái chế pin mặt trời có thể đạt giá trị 2,7 tỷ USD vào năm 2030.
Lo ngại về hóa chất độc hại
Một số người lo ngại pin mặt trời rò rỉ kim loại nặng như cadimi, chì… ra môi trường.
Thực tế, hơn 95% tấm pin không chứa cadimi. Với dòng “thin-film” có chứa, tỷ lệ chỉ 0,04–0,07% sản phẩm.
Cadimi trong các tấm pin này đã có chuỗi tái chế chuyên biệt ở Mỹ.
Lượng chì trong pin silicon tương đương với một chiếc điện thoại hiện đại, nhưng được đóng gói kín, có thể chịu được trên 30 năm ngoài trời.
Ngoài ra, nhiều nhà sản xuất đang phát triển công nghệ hàn không chì, hạn chế tối đa rủi ro.
Các kim loại khác như asen, gali, gecmani, crom hóa trị sáu… hầu như không có trong phần lớn tấm pin thương mại.
👉 Điện mặt trời không chỉ giúp giảm phát thải mà còn không gây ra khủng hoảng rác thải như các nhóm phản đối thường tuyên truyền.
7. Hệ thống lưu trữ pin gây ra “nguy cơ cháy nổ lớn”
Trong các dự án điện mặt trời mới, ngày càng nhiều hệ thống được lắp đặt kèm pin lưu trữ năng lượng (BESS) để có thể cung cấp điện vào những thời điểm cần thiết.
Ví dụ, Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA) ước tính rằng 81% công suất phát điện mới tại Mỹ trong năm 2024 sẽ đến từ các dự án điện mặt trời kết hợp pin lưu trữ.
Điều này khiến các nhóm phản đối năng lượng tái tạo tập trung vào một luận điểm mới: rằng pin lưu trữ mang lại “nguy cơ cháy nổ khổng lồ”.
📊 Biểu đồ: “Màu xanh: Tổng công suất hệ thống lưu trữ năng lượng bằng pin (GWh). Màu vàng: Tỷ lệ hỏng hóc trên mỗi đơn vị công suất đã lắp đặt. Nguồn: EPRI Failure Rate Analysis, using data from the EPRI Failure Event Database and Wood Mackenzie’s Global Storage Outlook.”
Sự thật: Rủi ro có thật nhưng hiếm và ngày càng giảm
Các sự cố cháy nổ pin có xảy ra nhưng rất hiếm so với tốc độ phát triển nhanh chóng của ngành.
Tại Anh, hiện có 1.659 dự án pin lưu trữ đang vận hành, nhưng trong 5 năm qua chỉ ghi nhận 2 vụ cháy.
Trên toàn cầu, từ năm 2011 đến tháng 5/2024, cơ sở dữ liệu của Viện Nghiên cứu Điện lực Mỹ (EPRI) ghi nhận ít nhất 81 sự cố.
Một số ví dụ sự cố nổi bật:
Năm 2022, dự án Victorian Big Battery của Tesla (Úc) xảy ra cháy do rò rỉ dung dịch làm mát, gây ra hiện tượng “nhiệt chạy thoát” (thermal runaway).
Năm 2020, một hệ thống BESS tại Liverpool, Anh phát nổ và giải phóng khí độc.
Tuy nhiên, theo Hiệp hội Năng lượng Sạch Mỹ (ACP):
“Pin lưu trữ quy mô lớn an toàn và được quản lý nghiêm ngặt, ngày càng an toàn hơn khi công nghệ phát triển và các quy định được cập nhật”.
Không có trường hợp tử vong nào do cháy nổ pin tại Mỹ.
Các nghiên cứu cho thấy chất lượng không khí xung quanh khi có cháy pin vẫn nằm trong mức an toàn, chỉ có lượng nhỏ hóa chất tương tự như trong các vụ cháy nhựa.
Xu hướng an toàn được cải thiện rõ rệt
Tỷ lệ sự cố giảm mạnh:
Năm 2018: Thế giới có 11 GWh công suất lưu trữ, tỷ lệ sự cố ~1,5 vụ/GWh/năm.
Năm 2024: Công suất đạt 303 GWh nhưng số sự cố không tăng, thậm chí giảm một nửa → tỷ lệ sự cố chỉ còn 0,03 vụ/GWh/năm, tức giảm 56 lần.
Một nghiên cứu chung của EPRI, Pacific Northwest National Laboratory và TWAICE (2024) cho thấy tỷ lệ sự cố giảm 97% từ 2018 đến 2023.
Nguyên nhân cải thiện:
Các sự cố ban đầu đã giúp ngành rút kinh nghiệm và cải tiến thiết kế.
Công nghệ, vật liệu, và tiêu chuẩn an toàn được nâng cấp liên tục.
8. Sóng nhiệt khiến pin mặt trời “giảm hiệu suất nghiêm trọng”
Một số bài báo gần đây cho rằng trong những đợt nắng nóng cực đoan, các tấm pin mặt trời sẽ “giảm hiệu suất nghiêm trọng” hoặc thậm chí “phải dừng hoạt động”.
👉 Đây là nhận định sai lệch. Trên thực tế, hiệu suất của pin mặt trời có thể giảm nhẹ khi nhiệt độ tăng, nhưng điều này không đáng kể và hoàn toàn không khiến hệ thống phải ngừng hoạt động.
Sự thật: Hiệu suất chỉ giảm nhẹ khi trời quá nóng
Pin mặt trời thường được thiết kế để hoạt động trong dải nhiệt độ rộng từ -40°C đến +85°C (theo Solar Energy UK).
Nghiên cứu do chính phủ Anh ủy thác cho thấy hiệu suất chỉ giảm 0,2 – 0,5% cho mỗi độ C vượt quá 25°C.
Điều này đồng nghĩa, ngay cả khi nhiệt độ tăng thêm 10°C, sản lượng chỉ giảm 2 – 5%, vẫn trong giới hạn chấp nhận được.
📌 Giáo sư Alastair Buckley (Đại học Sheffield) khẳng định:
“Nhiệt độ cao chỉ ảnh hưởng rất ít đến sản lượng điện mặt trời – đây là yếu tố thứ cấp. Trời nắng và nóng thì bạn vẫn thu được công suất tốt, chứ không hề ‘tụt dốc không phanh’.”
Vì sao hiệu quả vẫn cao trong sóng nhiệt?
Sóng nhiệt thường đi kèm nhiều giờ nắng hơn và bầu trời trong xanh, giúp sản lượng tổng thể tăng, bù lại phần hiệu suất mất đi do nhiệt.
Thực tế, Anh và Đức đã lập kỷ lục sản lượng điện mặt trời trong các đợt nắng nóng, cho thấy hệ thống vẫn hoạt động tốt.
Ngay cả ở sa mạc Ả Rập Xê Út hay California, nơi nhiệt độ lên tới gần 50°C, các dự án điện mặt trời vẫn vận hành bình thường với cùng loại tấm pin đang được lắp đặt tại châu Âu.
So sánh với điện than, khí và hạt nhân
Điện mặt trời không phải công nghệ duy nhất bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ cao. Ngược lại, các nhà máy nhiệt điện và hạt nhân còn chịu tác động nặng hơn, do hệ thống làm mát kém hiệu quả khi nguồn nước quá nóng.
9. Trang trại điện mặt trời sẽ bị “quy hoạch thành đất công nghiệp/brownfield” và sau đó biến mất dưới các khu đô thị
Một lo ngại thường được các nhóm phản đối điện mặt trời ở Anh nêu ra là: khi đất đã được sử dụng cho điện mặt trời, nó sẽ “bị coi là đất công nghiệp (brownfield)” và cuối cùng sẽ được chuyển đổi vĩnh viễn thành khu dân cư.
👉 Đây là quan niệm sai lầm.
Sự thật: Điện mặt trời chỉ là quy hoạch tạm thời, có điều kiện phục hồi đất
Tại Anh, các dự án điện mặt trời thường chỉ được cấp giấy phép tạm thời 30–40 năm.
Khôi phục mặt bằng là điều kiện pháp lý bắt buộc: sau thời hạn, chủ đầu tư phải tháo dỡ toàn bộ thiết bị và trả lại đất cho mục đích ban đầu (thường là đất nông nghiệp).
Việc lắp đặt pin mặt trời chủ yếu chỉ cắm khung giá đỡ xuống đất hoặc dùng khối bê tông, hoàn toàn có thể tháo gỡ mà không phá hủy đất.
📌 Báo cáo năm 2024 của Regen (think tank về năng lượng) cùng nhóm nghị sĩ All-Party Parliamentary Renewable and Sustainable Energy Group khẳng định:
“Điện mặt trời không biến đất thành brownfield và cũng không khiến đất trở nên phù hợp hơn cho xây dựng nhà ở. Phần lớn dự án điện mặt trời chỉ có giấy phép tạm thời, kèm điều kiện pháp lý buộc hoàn trả lại mục đích sử dụng ban đầu.”
Britain burning coal today to generate electricity after heatwave made solar panels too hot to work efficiently. But so far coal only minuscule amount of generation (under 1%). Solar generating only 1.4GW (5%) despite 15GW installed capacity, wind only 12%. Gas? Almost 50%.
Các nhóm phản đối thường gắn điện mặt trời với hình ảnh “biến nông thôn thành khu công nghiệp”, “mất đi cảnh quan xanh”.
Một số ý kiến, như trong Daily Mail hay từ nhóm phản đối dự án Botley West (Oxfordshire), suy đoán rằng một khi đất đã được quy hoạch cho dự án năng lượng, nó sẽ “khó có thể trở lại trạng thái tự nhiên” và dễ bị chuyển sang phát triển đô thị.
Tuy nhiên, chưa có bằng chứng thực tế nào ở Anh cho thấy đất của trang trại điện mặt trời sau khi dỡ bỏ đã bị biến thành khu nhà ở.
Trải nghiệm thực tế từ năng lượng gió
Dù chưa có dự án điện mặt trời nào tại Anh hết hạn, nhưng nghiên cứu về các dự án điện gió trên bờ đã tháo dỡ cho thấy: đất sau khi hoàn nguyên đều trở lại làm nông nghiệp.
Ngoài ra, có nghiên cứu cho thấy việc tạm ngừng canh tác để làm điện mặt trời thậm chí có thể giúp đất phục hồi độ màu mỡ sau nhiều năm khai thác nông nghiệp liên tục.
10. “Điện mặt trời chỉ nên lắp trên mái nhà, không nên ở ngoài đồng ruộng”
Một lập luận khá phổ biến khi phản đối các trang trại điện mặt trời là: bản thân công nghệ không xấu, nhưng nên đặt trên mái nhà, bãi xe, dọc xa lộ thay vì chiếm đất nông nghiệp.
👉 Đây là quan điểm phiến diện, bỏ qua các yếu tố về chi phí, tiềm năng không gian và nhu cầu điện ngày càng tăng.
Sự thật: Mái nhà có tiềm năng lớn, nhưng không đủ để đáp ứng nhu cầu
Ở Anh, tổ chức CPRE (vốn phản đối mạnh các trang trại điện mặt trời quy mô lớn và ủng hộ “rooftop first”) đã công bố nghiên cứu cho thấy: 👉 Nếu tận dụng tối đa mái nhà và bãi đỗ xe, điện mặt trời cũng chỉ đáp ứng khoảng một nửa mục tiêu năng lượng tái tạo của Anh đến năm 2035.
Một nghiên cứu đăng trên Nature ước tính: kết hợp điều chỉnh phụ tải + lưu trữ năng lượng, điện mặt trời trên mái có thể đáp ứng 65% nhu cầu điện toàn cầu hiện nay. Tuy nhiên, để đạt mức này đòi hỏi hạ tầng và đầu tư khổng lồ.
Thực tế, ngay cả khi mỗi mái nhà đều có pin mặt trời, vẫn cần điện mặt trời ngoài đồng để đảm bảo an ninh năng lượng và đáp ứng các mục tiêu khí hậu.
Chi phí: Trên mái nhà đắt gấp nhiều lần ngoài đồng ruộng
Theo ước tính của NREL (Mỹ): chi phí lắp đặt điện mặt trời trên mái cao gần gấp 3 lần so với dự án điện mặt trời quy mô lớn.
Nguyên nhân: chi phí nhân công, hệ thống giá đỡ phức tạp, quy mô nhỏ lẻ không tận dụng được hiệu quả kinh tế.
Giáo sư Felix Creutzig (Đại học Sussex) nhấn mạnh: “Chi phí đơn vị của điện mặt trời trên mái cao hơn hẳn so với quy mô công nghiệp. Về kinh tế, sử dụng đất mở để làm trang trại điện mặt trời hiệu quả hơn.”
Ưu điểm của điện mặt trời trên mái nhà
Giảm phụ thuộc lưới điện, giúp hộ gia đình tự cung một phần điện, hạn chế tác động từ biến động giá năng lượng.
Tăng giá trị tài sản và mang lại lợi ích trực tiếp cho chủ sở hữu.
Giảm nhu cầu đất và đường dây truyền tải, hạn chế một số rủi ro như cháy rừng.
Vì sao cần cả hai?
Điện mặt trời trên mái → tốt cho phân tán nguồn, tăng tự chủ năng lượng.
Điện mặt trời quy mô lớn → cần thiết để đáp ứng nhu cầu khổng lồ khi điện khí hóa giao thông, công nghiệp, sưởi ấm.
IEA dự báo: tiêu thụ điện toàn cầu tăng 4% mỗi năm từ nay đến 2027. Không gian mái nhà sẽ sớm không đủ.
📌 Giáo sư Mark Z. Jacobson (Stanford University) kết luận:
“Điện mặt trời trên mái cần được lắp đặt càng nhiều càng tốt. Nhưng do quy mô chuyển dịch năng lượng toàn cầu, cả rooftop PV lẫn utility-scale PV đều phải phát triển mạnh mẽ. Chính sách nên khuyến khích cả hai, thay vì loại trừ lẫn nhau.”
11. Năng lượng mặt trời nên được xây dựng trên “các khu đất nâu cũ… chứ không phải trên đất xanh”?
Tương tự như lập luận cho rằng năng lượng mặt trời chỉ nên được lắp đặt trên mái nhà, một số ý kiến cho rằng các trang trại điện mặt trời nên được xây dựng trên “đất kém chất lượng”, chẳng hạn như các khu công nghiệp bỏ hoang. Trong những năm gần đây, quan điểm này ngày càng phổ biến ở Anh, được thúc đẩy bởi các tuyên bố của một số chính trị gia.
Những người chỉ trích thường khẳng định rằng họ “không phản đối” công nghệ điện mặt trời, mà chỉ muốn các dự án được “đặt đúng chỗ” để tránh chiếm dụng đất nông nghiệp chất lượng cao hoặc đất thuộc “vành đai xanh”.
Thoạt nghe, ý tưởng này khá hợp lý. Tuy nhiên, nó bỏ qua thực tế rằng:
Quỹ đất nâu có sẵn và phù hợp để phát triển điện mặt trời là rất hạn chế.
Việc phát triển trên các khu đất này thường tốn kém do cần xử lý môi trường hoặc cải tạo hạ tầng.
Các khu đất này còn cạnh tranh trực tiếp với những mục đích sử dụng khác, chẳng hạn như xây dựng nhà ở.
Ví dụ: trong một bài báo của Daily Mail về dự án trang trại điện mặt trời Charnwood Forest tại hạt Leicestershire (Anh), một cư dân địa phương phát biểu:
“Có rất nhiều khu đất nâu bỏ hoang để xây dựng, tại sao lại làm trên đất xanh?”
Tương tự, trong chiến dịch “No to Longfield Solar Farm”, nhà làm vườn kiêm MC Alan Titchmarsh cho rằng:
“Có vô số khu đất nâu thay thế và nhiều tiềm năng phát triển điện mặt trời ở khu công nghiệp, thay vì chiếm dụng các hệ sinh thái mong manh và đất nông nghiệp hạng cao mà chúng ta đang thấy bị đề xuất.”
Quy định tại Anh về phân loại đất
Tại Anh, đất nông nghiệp được phân loại theo hệ thống ALC (Agricultural Land Classification). Trong đó:
Hạng 1, 2 và 3a: “Đất tốt nhất và đa dụng” (Best and Most Versatile – BMV). Đây là đất chất lượng từ tốt đến rất tốt, thường được ưu tiên cho nông nghiệp.
Hạng 3b trở xuống: đất chất lượng trung bình hoặc thấp, thường chỉ phù hợp với một số loại cây trồng hạn chế.
Chính phủ Anh quy định các dự án năng lượng mặt trời nên được ưu tiên phát triển trên đất 3b hoặc thấp hơn. Nếu dự án sử dụng trên 20ha đất BMV, cơ quan tư vấn Natural England phải được tham vấn.
📊 Biểu đồ: “Phân loại sử dụng đất trên khắp nước Anh, xứ Wales và Scotland, thể hiện các cấp độ đất kèm chú giải. Nguồn: NextEnergy.”
Tuy nhiên, hệ thống phân loại đất này vốn được xây dựng từ những năm 1960, và bản cập nhật gần nhất là vào năm 1988 – trước cả khi biến đổi khí hậu trở thành vấn đề chính trị nóng. Bộ dữ liệu sau 1988 chỉ bao phủ 8% diện tích nông thôn ở Anh, khiến việc xác định chính xác tỷ lệ đất BMV dùng cho điện mặt trời trở nên khó khăn.
Ngoài ra, hệ thống phân loại đất còn khác nhau giữa Anh, Wales, Scotland và Bắc Ireland, làm phức tạp thêm bức tranh toàn cảnh.
Thực tế triển khai
Theo hiệp hội Solar Energy UK, phần lớn các trang trại điện mặt trời hiện nay được xây dựng trên đất 3b – tức không phải đất nông nghiệp hạng cao.
Mặc dù có sự đồng thuận rằng nên ưu tiên phát triển trên đất nâu và mái nhà, nhưng thực tế triển khai gặp nhiều thách thức:
Các khu đất nâu thường cần xử lý môi trường (ví dụ: khử ô nhiễm, gia cố hạ tầng) trước khi xây dựng, làm tăng chi phí và kéo dài thời gian.
Các dự án trên đất nâu có thể phải áp dụng giải pháp thiết kế đặc biệt, chẳng hạn như hệ thống nghiêng cố định và lắp đặt có đối trọng để tránh xuyên qua lớp phủ bãi rác hoặc làm xáo trộn đất. Điều này khiến chi phí tăng và công suất điện giảm khoảng 15% so với hệ thống có thể xoay theo hướng mặt trời.
👉 Tóm lại: Việc giới hạn phát triển điện mặt trời chỉ trên đất nâu hoặc công nghiệp là không khả thi. Dù các khu đất này có thể đóng góp một phần, nhưng để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0, cần sự kết hợp đa dạng giữa đất nông nghiệp chất lượng trung bình, mái nhà, bãi đỗ xe và một phần đất nâu.
12. Có thật “chim và dơi thường xuyên chết” tại các trang trại điện mặt trời?
Một số nhóm phản đối điện mặt trời tại Anh tuyên bố rằng: “Chim và dơi chết rất nhiều ở các trang trại mặt trời vì nhầm tấm pin kính là mặt nước” – ám chỉ rằng chúng va chạm với các tấm pin.
Lập luận này được lặp đi lặp lại trên báo chí, trong các bài phát biểu chính trị và thậm chí cả trong phim truyền hình, góp phần tạo ra niềm tin sai lầm rằng các trang trại điện mặt trời “quét sạch động vật hoang dã”.
Thực tế nghiên cứu khoa học
Đúng là đã có ghi nhận một số trường hợp chim (và động vật khác) va chạm với tấm pin mặt trời. Nhưng các dữ liệu khoa học cho thấy những vụ việc này không hề phổ biến, đặc biệt nếu so sánh với những nguyên nhân tử vong khác của động vật.
Nghiên cứu năm 2016 của Phòng thí nghiệm Quốc gia Argonne (Mỹ) ước tính số chim chết liên quan đến các dự án điện mặt trời quy mô lớn ở Mỹ là 59.400 con/năm ở California và khoảng 138.600 con trên toàn nước Mỹ. (Trong đó có 2 dự án điện mặt trời tập trung – công nghệ dùng gương hội tụ ánh sáng, vốn có nguy cơ gây tử vong cao hơn. Tuy nhiên loại hình này rất ít được triển khai trên thế giới).
Nghiên cứu năm 2020 cập nhật con số này xuống còn 14.940 con/năm ở California, với dữ liệu rộng hơn và chỉ tập trung vào dự án PV (quang điện).
Dựa trên nghiên cứu 2020 và công suất điện mặt trời năm 2024, Carbon Brief ước tính số chim chết ở Mỹ do va chạm với pin mặt trời vào khoảng 301.290 con/năm.
Số lượng chim chết do điện mặt trời ở Mỹ chỉ là “một giọt nước trong biển” so với các nguyên nhân tử vong khác Video ước tính số lượng chim tử vong tại Mỹ
Nguồn: Walston et al. (2016), Loss et al. (2013), Kosciuch et al (2020), EIA.
Nghe có vẻ lớn, nhưng con số này:
Thấp gấp 50 lần số chim chết do ngành nhiên liệu hóa thạch mỗi năm ở Mỹ (bao gồm ô nhiễm, hạ tầng, điện giật và tác động khí hậu).
Nhỏ bé so với số lượng chim chết do va chạm với xe hơi, tòa nhà, hoặc bị mèo nuôi săn mồi.
Chuyên gia sinh thái học cảnh quan Leeroy Walston (Argonne) khẳng định: “Không phủ nhận tác động của điện mặt trời, nhưng nếu so sánh thì nó chỉ là một giọt nước trong đại dương so với các nguyên nhân khác gây tử vong cho chim.”
Quan điểm của giới bảo tồn thiên nhiên
Natural England (2017): rủi ro chim va chạm với tấm pin là rất thấp.
Báo cáo năm 2023 của Đại học Mount Royal (Canada): không có bằng chứng nào cho thấy điện mặt trời gây hại cho chim nhiều hơn các loại hạ tầng khác.
Các tổ chức bảo tồn chim lớn như RSPB (Anh) và Audubon (Mỹ) đều ủng hộ điện mặt trời vì đây là công nghệ thiết yếu để chống biến đổi khí hậu – vốn là mối đe dọa lớn hơn nhiều đối với chim và tự nhiên.
Giả thuyết “hiệu ứng hồ nước”
Một số nhà nghiên cứu cho rằng chim (đặc biệt là chim di cư sống ở vùng nước) có thể nhầm ánh phản chiếu từ tấm pin với mặt hồ. Đây gọi là “lake effect” (hiệu ứng hồ nước).
Tuy nhiên:
Bằng chứng về hiệu ứng này vẫn còn rất hạn chế.
Các nghiên cứu gần đây (2024) cho rằng chưa có dữ liệu đủ mạnh để khẳng định.
Một giả thuyết khác cho rằng côn trùng bị ánh sáng phân cực từ tấm pin thu hút, kéo theo chim đến – nhưng cũng thiếu chứng cứ rõ ràng.
13. Có thật các trang trại điện mặt trời đang “phá hủy môi trường sống trên quy mô công nghiệp”?
Nhiều ý kiến phản đối cho rằng việc xây dựng các trang trại điện mặt trời mâu thuẫn với mục tiêu bảo tồn thiên nhiên, đa dạng sinh học và cảnh quan nông thôn. Nhóm chống điện mặt trời tại Mỹ – Citizens for Responsible Solar – thậm chí tuyên bố:
“Phá hủy môi trường sống trên quy mô công nghiệp thì không thể gọi là xanh.”
Ở Anh, nhiều nhóm phản đối viện dẫn tác động đến động vật hoang dã và cảnh quan “chưa bị xâm phạm” là mối quan tâm chính. Lập luận tương tự cũng xuất hiện trong các tuyên ngôn của đảng cực hữu tại Hà Lan, trong lời kêu gọi của các nhà hoạt động Pháp chống lại “các tập đoàn công nghiệp tham lam” và trên báo chí thiên hữu tại Úc.
Thực tế: Điện mặt trời không mặc định gây hại cho tự nhiên
Theo các nhà khoa học, các trang trại điện mặt trời không tự động đồng nghĩa với sự phá hủy môi trường sống, đặc biệt khi chúng được xây dựng trên đất đã từng phát triển hoặc có giá trị bảo tồn thấp.
Thậm chí, việc lắp đặt tấm pin có thể mang lại lợi ích sinh thái ở những vùng đất trước đây chỉ phục vụ nông nghiệp đơn điệu.
GS. Alona Armstrong (Đại học Lancaster, Anh) nhấn mạnh: “Tất cả phụ thuộc vào vị trí và cách bạn triển khai chúng.”
Nguy cơ khi xây dựng sai chỗ
Các dự án điện mặt trời trên mặt đất cần diện tích lớn hơn nhiều nguồn năng lượng khác tính theo kWh sản xuất. Do đó, chúng có thể gây hại nếu xây dựng tại các khu vực có giá trị sinh thái cao hoặc nơi sinh sống của loài nguy cấp.
Báo cáo mới nhất của IPCC cũng ghi nhận: các dự án quy mô lớn có thể “ảnh hưởng tiêu cực đến đa dạng sinh học” thông qua:
Phá dỡ thảm thực vật,
Chia cắt cảnh quan,
Gây rào cản cho sự di chuyển của các loài.
Ví dụ điển hình: rùa sa mạc và xương rồng tại sa mạc Mojave (Mỹ), chim gà đồng bụng đen ở miền nam Tây Ban Nha, hay loài đại điểu Great Indian Bustard ở Rajasthan (Ấn Độ) đều bị mất môi trường sống vì điện mặt trời.
Nhưng phần lớn điện mặt trời lại được xây dựng trên đất nông nghiệp
Một khảo sát toàn cầu năm 2021 cho thấy: 52% công suất điện mặt trời toàn cầu năm 2018 được xây dựng trên đất nông nghiệp (cropland). Tại châu Âu, đa số các dự án cũng được triển khai ở khu vực nông nghiệp.
📊 Biểu đồ: “Vị trí công suất điện mặt trời toàn cầu theo loại hình sử dụng đất trước đó (gigawatt). Nguồn: Kruitwagen et al. (2021).”
Ở Anh, khoảng 95% diện tích đất cho điện mặt trời là đất trồng trọt hoặc chăn thả gia súc.
Điều này đồng thời dẫn đến một chỉ trích khác: điện mặt trời “đe dọa an ninh lương thực”. (Xem thêm: Sai sự thật: Điện mặt trời là mối đe dọa nghiêm trọng đến nông nghiệp và an ninh lương thực).
Nghịch lý: Điện mặt trời có thể tăng cường đa dạng sinh học
Dù nông nghiệp rất quan trọng cho lương thực, nhưng các phương thức canh tác như độc canh, lạm dụng thuốc trừ sâu lại gây hại cho đa dạng sinh học. Vì vậy, trong nhiều trường hợp, chuyển đất nông nghiệp sang phát triển điện mặt trời – với quản lý môi trường hợp lý – lại có thể cải thiện môi trường sống cho động vật.
IUCN (Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế) khẳng định: điện mặt trời có thể mang lại tác động tích cực đối với đa dạng sinh học so với các hình thức sử dụng đất nông nghiệp thâm canh khác.
Tại Anh, nghiên cứu của RSPB và Đại học Cambridge cho thấy: “Các trang trại điện mặt trời có thể mang lại lợi ích cho đa dạng sinh học ở những vùng nông nghiệp độc canh.”
Tại Mỹ, một nghiên cứu ở bang Minnesota ghi nhận: số lượng côn trùng tăng gấp 3 lần tại các khu vực có dự án điện mặt trời.
14. Có thật các trang trại điện mặt trời gây “tác động tàn phá” đến giá nhà trong khu vực?
Một trong những lo ngại thường được nêu ra khi phản đối các dự án năng lượng tái tạo là: giá trị bất động sản lân cận sẽ giảm mạnh. Người dân địa phương thường sợ rằng giá nhà sẽ “tụt dốc không phanh”, trong khi chủ đầu tư hoặc chủ đất lại thu được lợi ích tài chính.
Các bài báo từ Ashford (Anh) đến Detroit (Mỹ) đều trích dẫn những người dân bày tỏ lo ngại này. Ví dụ, một thành viên trong chiến dịch Stop Botley West nhằm ngăn chặn một dự án điện mặt trời tại Oxfordshire (Anh) nói với Daily Mail:
“Tác động đến giá nhà sẽ rất nghiêm trọng. Tôi biết ít nhất ba người không thể bán nhà vì gần trang trại điện mặt trời.”
Một số tuyên bố thậm chí còn đưa ra con số rất lớn. Chẳng hạn, The Times dẫn lời một môi giới bất động sản dự đoán giá nhà có thể giảm tới 30–40%.
Thực tế: Tác động nếu có cũng rất nhỏ, không hề “tàn phá”
Nghiên cứu học thuật cho thấy điện mặt trời có thể ảnh hưởng đến giá bất động sản, nhưng mức độ giảm là rất nhỏ – hoàn toàn không giống các dự đoán bi quan nêu trên.
TS. Martijn Dröes, chuyên gia tài chính bất động sản (Đại học Amsterdam), khẳng định với Carbon Brief:
“Các tuyên bố rằng giá nhà gần điện mặt trời có thể giảm nhiều như vậy không phải là kết quả học thuật – hầu hết các nghiên cứu cho thấy mức thấp hơn nhiều.”
Một số ví dụ nghiên cứu:
Ở Massachusetts và Rhode Island (Mỹ): giá nhà gần các trang trại điện mặt trời giảm trung bình 1,7%.
Ở Hà Lan: nghiên cứu có sự tham gia của TS. Dröes ghi nhận mức giảm 2,6%.
Một phân tích quy mô lớn với 1,8 triệu giao dịch bất động sản tại 6 bang của Mỹ kết luận:
Nhà trong phạm vi 0,5 dặm (≈ 800m) từ dự án điện mặt trời lớn có giá thấp hơn trung bình 1,5% so với nhà cách xa 2–4 dặm.
Ảnh hưởng hầu như biến mất khi khoảng cách lớn hơn 1 dặm.
TS. Dröes cũng nhấn mạnh: nếu không tính đến xu hướng thị trường chung của khu vực, có thể dẫn đến đánh giá sai, tưởng như điện mặt trời gây tác động mạnh hơn thực tế.
Giải pháp: Cơ chế bù đắp cộng đồng
Các nhà nghiên cứu đề xuất rằng kết quả trên nên được xem xét khi lựa chọn địa điểm cho dự án điện mặt trời. Đồng thời, những tác động tài chính nhỏ có thể được bù đắp bằng các chương trình hỗ trợ cộng đồng (community-benefit schemes).
Một số nhà phát triển đã tự nguyện áp dụng mô hình này và kết quả cho thấy nó giúp tăng sự đồng thuận của người dân đối với dự án.
Ngoài ra: Giá nhà có thể tăng nhờ điện mặt trời
Không phải lúc nào điện mặt trời cũng khiến giá nhà giảm. Một nghiên cứu về 70 dự án điện mặt trời tại khu vực Trung Tây Mỹ ghi nhận giá trị bất động sản có sự gia tăng nhẹ. Điều này phù hợp với nhiều nghiên cứu trước đó: các dự án năng lượng tái tạo góp phần thúc đẩy kinh tế địa phương, từ đó tăng giá trị tài sản lân cận.
15. Có thật các trang trại điện mặt trời “không thể chống chọi với sự khắc nghiệt của thiên nhiên”?
Biến đổi khí hậu đang làm cho các hiện tượng thời tiết cực đoan ngày càng phổ biến và nghiêm trọng hơn. Điều này có thể tác động đến mọi loại hạ tầng – bao gồm cả các trang trại điện mặt trời.
Trong những năm gần đây, nhiều bài báo đã nhấn mạnh các sự cố do mưa đá, bão, tuyết gây hư hại cho trang trại điện mặt trời, từ đó cho rằng công nghệ này “mong manh, không đáng tin cậy”.
Ví dụ:
Tháng 3/2023, một trận mưa đá đã phá hủy một phần lớn dự án Fighting Jays 350MW tại Texas (Mỹ). Hình ảnh các tấm pin vỡ nát lan truyền trên mạng xã hội, và nhiều bài báo nhanh chóng khẳng định điện mặt trời “quá dễ tổn thương”. Fox News cho rằng sự cố này cho thấy “nguy cơ khi thay thế năng lượng truyền thống bằng các lựa chọn xanh mong manh”, còn blog hoài nghi khí hậu NoTricksZone khẳng định điện mặt trời “không thể chống chọi với thiên nhiên khắc nghiệt”.
Năm 2024, cơn bão Darragh đã làm hư hại trang trại điện mặt trời Porth Wen 49,99MW của EDF tại Wales (Anh). Dù EDF khẳng định sẽ khắc phục xong vào 2025, Daily Mail đưa tin rằng “hàng trăm tấm pin bị gió thổi bay khỏi giá đỡ và hỏng hoàn toàn”.
Dữ liệu thực tế: Tác động rất nhỏ
Mặc dù có một số sự cố nổi bật, nhưng số liệu của Phòng thí nghiệm Năng lượng Tái tạo Quốc gia Mỹ (NREL) cho thấy ảnh hưởng tổng thể không đáng kể:
Nghiên cứu trên dữ liệu từ 6.400 dự án (2008–2022) cho thấy:
Thời gian gián đoạn trung bình sau một sự kiện thời tiết cực đoan: 2–4 ngày.
Mất mát hiệu suất trung bình trong năm: ~1%.
Chỉ 12 dự án (dưới 0,2%) bị gián đoạn trên 2 tuần do thời tiết cực đoan.
Nghiên cứu cũng cho thấy thiệt hại lớn thường chỉ xảy ra khi vượt qua các ngưỡng khắc nghiệt, như:
Mưa đá đường kính > 25mm
Gió > 90 km/h
Tuyết dày > 1m
Dù vậy, NREL khẳng định điện mặt trời không hề “dễ tổn thương” đặc biệt so với các hạ tầng khác. TS. Dirk Jordan, tác giả báo cáo PV Fleet, cho biết:
“Chúng tôi không thấy bằng chứng nào cho thấy hệ thống điện mặt trời thiếu tin cậy. Ngược lại, điện mặt trời đã chứng minh có thể cung cấp điện dự phòng và cứu sinh mạng khi hạ tầng xung quanh bị phá hủy bởi thời tiết cực đoan. Tuy nhiên, chúng ta có thể nâng cao hơn nữa chất lượng thiết bị và cách lắp đặt để tăng khả năng chống chịu.”
Giải pháp công nghệ: “Chống thời tiết” cho điện mặt trời
Ngày càng nhiều doanh nghiệp đang ứng dụng công nghệ để bảo vệ trang trại điện mặt trời trước thiên tai:
Hệ thống xoay/stow panels: điều chỉnh góc nghiêng tấm pin để giảm thiệt hại do mưa đá, gió bão.
Một nghiên cứu tại Texas cho thấy: nếu xoay tấm pin từ 60° lên 75°, thiệt hại gần như bằng 0.
Các công nghệ này cũng được áp dụng để giảm rủi ro từ bão, lũ, gió lớn, tuyết dày, nhiệt độ cực đoan.
Mặc dù mưa đá chiếm 1,4% số vụ yêu cầu bảo hiểm liên quan đến điện mặt trời nhưng chiếm đến 54% tổng chi phí bồi thường, song nhờ công nghệ “stowing” và thiết kế ngày càng bền chắc, các trang trại điện mặt trời có thể chống chịu tốt hơn nhiều so với lo ngại.
16. Có thật việc phát triển điện mặt trời khiến chúng ta “phụ thuộc vào Trung Quốc”?
Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), Trung Quốc đang thống trị chuỗi cung ứng năng lượng mặt trời toàn cầu, kiểm soát hơn 80% ở mọi khâu sản xuất tấm pin.
Điều này thường được các nhân vật hoài nghi khí hậu và các nhóm phản đối năng lượng tái tạo nêu ra, cho rằng việc xây dựng trang trại điện mặt trời khiến châu Âu và Bắc Mỹ “lệ thuộc vô vọng” vào nguồn cung từ Trung Quốc.
Nhà báo hoài nghi khí hậu Matthew Lynn từng giật tít trên Daily Telegraph:
“Cơn sốt tấm pin mặt trời đang khiến chúng ta bị Trung Quốc thao túng.”
Sự khác biệt cơ bản: Năng lượng mặt trời ≠ Nhiên liệu hóa thạch nhập khẩu
Trái ngược với cách lập luận đó, việc mua một tấm pin mặt trời từ Trung Quốc chỉ là một giao dịch một lần. Sau khi lắp đặt, tấm pin sẽ phát điện suốt vòng đời (20–30 năm) mà không cần phụ thuộc thêm vào Trung Quốc.
Ông Seaver Wang, đồng giám đốc chương trình khí hậu & năng lượng tại Breakthrough Institute, giải thích với Carbon Brief:
“Điều này hoàn toàn khác với việc nhập khẩu khí đốt qua đường ống hay điện qua dây tải, vốn có thể bị cắt ngay lập tức chỉ bằng một nút bấm.”
Theo phân tích của IEA, lượng điện mà các tấm pin trên một con tàu container mang lại trong vòng đời của chúng tương đương với hơn 50 chuyến tàu LNG hoặc 100 chuyến tàu than.
📊 Hình ảnh: “Số lượng tàu chở khí LNG (màu xanh nhạt) và than (màu xanh đậm) cần thiết để sản xuất ra cùng một lượng điện như một tàu chở mô-đun điện mặt trời (màu vàng). Nguồn: IEA”
Chính sách và thực tế sản xuất toàn cầu
Những lo ngại về chuỗi cung ứng gắn liền với an ninh năng lượng và căng thẳng địa chính trị với Trung Quốc.
Cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump từng tuyên bố: “100% tấm pin đều được sản xuất tại Trung Quốc.”
Thực tế, điều này không đúng. Dưới thời Tổng thống Joe Biden, Đạo luật Giảm lạm phát (IRA) đã thúc đẩy mạnh mẽ việc mở rộng sản xuất pin mặt trời trong nước Mỹ.
Chính phủ Ấn Độ và EU cũng đã có chính sách hỗ trợ sản xuất nội địa. Tuy nhiên, sự thống trị của Trung Quốc dự kiến vẫn tiếp tục trong nhiều năm tới.
Tại Anh, công suất sản xuất nội địa gần như không đáng kể, khoảng 45% tấm pin nhập từ Trung Quốc, phần còn lại chủ yếu từ các quốc gia khác nhưng vẫn phụ thuộc vào linh kiện Trung Quốc. Điều này làm dấy lên lo ngại an ninh năng lượng, đến mức cựu lãnh đạo MI6 Sir Richard Dearlove kêu gọi quay lại với điện hạt nhân hoặc khí đốt.
Song, như nhà nghiên cứu năng lượng Dan Marks (Royal United Services Institute) nhấn mạnh:
“Chúng ta cần đặt câu hỏi: lựa chọn thay thế là gì? Liệu một hệ thống dựa nhiều hơn vào khí đốt có thực sự an toàn hơn, khi chính giá khí đốt đã đẩy giá điện tăng vọt trong những năm qua?”
Tranh cãi về lao động cưỡng bức tại Tân Cương
Một chỉ trích khác nhắm vào việc nhiều linh kiện mặt trời được sản xuất tại Tân Cương, nơi có cáo buộc về lao động cưỡng bức đối với người Duy Ngô Nhĩ và các dân tộc thiểu số.
Báo cáo của Liên Hợp Quốc (2022) cho rằng “có cơ sở hợp lý để kết luận” tình trạng lao động cưỡng bức đang xảy ra.
Trung Quốc nhiều lần phủ nhận mạnh mẽ cáo buộc này.
Dù năm 2022, Tân Cương chiếm tới 40% nguồn cung polysilicon toàn cầu, nhưng theo Wood Mackenzie, đến năm 2023 con số này đã giảm còn 23% và phần lớn các dự án mới đều không đặt tại Tân Cương.
Tại Anh, vấn đề này bùng phát thành tranh cãi chính trị trong năm 2025, khi dự luật thành lập công ty Great British Energy (triển khai lắp đặt pin mặt trời cho các tòa nhà công) được yêu cầu bổ sung điều khoản về chuỗi cung ứng minh bạch, không sử dụng lao động cưỡng bức.
Một số nghị sĩ bảo thủ và báo cánh hữu chỉ trích chính phủ “đặt mục tiêu net-zero lên trên nhân quyền”. Tuy nhiên, hiệp hội Solar Energy UK khẳng định họ tin tưởng việc triển khai điện mặt trời sẽ không bị chậm lại.
Xu hướng tương lai
Ông Seaver Wang kết luận:
“Về dài hạn, chúng ta hoàn toàn có thể tiếp tục giảm chi phí thiết bị điện mặt trời, đồng thời chuyển dịch khỏi những nhà sản xuất có liên kết tiêu cực. Nhưng điều này đòi hỏi sự thay đổi thái độ từ phía ngành công nghiệp, nhà đầu tư và giới hoạch định chính sách.”
